Yaya Haklarının Çocukçası

Yayalık nedir;
Yayalık; yürüyebilen her insanın doğal özelliğidir.
Yürüme engeli olduğu için, tekerlekli sandalye kullananlar yaya sayılır.
Bisiklete binenler yayadır.
Faytonlar ve at arabaları da yaya sayılabilirler.
Kentin en önemli sahipleri yayalardır.
Yayaların hakları vardır.
Kentlerde insanlar, bir yerden bir yere gitmek, gezmek, dolaşmak için motorlu taşıta binmek istemeyebilir.
İnsanlar bir yerden bir yere giderken motor gürültüsünü duymak istemeyebilir.
Alıp başını yürümek isteyebilir.
Egzoz dumanı istemez de güneşli günlerde çiçek kokuları içinde yürümek isteyebilir.
Korna sesi istemez de kuş cıvıltısı duymayı isteyebilir.
İnsanların yağmurlu havada üstüne çamur sıçratılması yerine giysilerinin temizliğini koruyarak yürüme hakkı vardır.
Ezilme tehlikesi yerine güvenlikte yürüme hakları vardır.
Üst geçitlere tırmanmayı istememe hakları vardır.
Alt geçitlere inmeyi istememe hakları vardır.
Yayaların düzayak geçiş hakkı vardır.
İnsanların motorlu araçlar park edildiği için kullanılmaz hale gelen kaldırımlarda yürümeyi reddetme hakları vardır.
Bütün yerleşim alanlarında; yaya olarak bir yerden bir yere gitmek her insanın hakkıdır.
Dolaşmak, gezmek her insanın hakkıdır.

Yayalık kimseye zarar vermez.
Çevreyi kirletmez
Dünyamızın kaynaklarını tüketmez.
Yayalık, insanın sağlığı için gereklidir.
Kent içi sosyal ilişkileri geliştirir.
Kentteki insanların, birbirini tanımasına ve anlamasına neden olur.
Bu nedenle yayalık kent yaşamında gereklidir.
Kent yöneticileri yayalığı destekler.

Yaya Kaldırımı ile ilgili haklar;
Bütün yerleşim alanlarında, yaya kaldırım ağı bulunur.
Trafiğe açık yollarda mutlaka yaya kaldırımı oluşturulur.
Yaya kaldırımları sadece yayalara aittir.
Motorlu taşıtlar, yaya kaldırımlarını park yeri olarak kullanmazlar.
Kaldırımlar; mağazaların satış ve tezgâh açma yeri değildir.
Yaya kaldırımları; yayaların rahatça yürüyebilecekleri genişlikte yapılır.
Çocukların, yaşlıların, engelli, hamile ve hastaların iniş çıkışını zorlamayacak yükseklikte yapılır.
Engelliler için özel düzenlemelere sahip olarak yapılır.
Kaldırımdaki yol ve yön tabelaları, durak mobilyaları, trafik lambaları yayaları engellemeyecek şekilde yerleştirilir.
Kaldırımlarda, yayaları rahatsız edecek ye da tehlikeye sokacak bir girişime izin verilmez.

Yaya Geçitleri ile ilgili Haklar;
Kentlerin esas sahipleri, yaya insanlardır.
Yayalar için yeterli yaya geçidi yapılır.
Geçişlerde; zemin katlar yayalarındır.
Yayalar karşıdan karşıya geçmek için düzayak geçitleri kullanırlar.
Düzayak geçme önceliği, taşıtların değil yayalarındır.
Yayalar üst geçitlere tırmanmaya, alt geçitlere inmeye zorlanmazlar.
Yaya geçitleri mutlaka işaretlenir.
Işıklı sinyalizasyon sistemi ile donatılır.
Görme engelliler için sesli sinyalizasyon kullanılabilir.
Herkes, oranın yayaların geçmesi için ayrılmış olduğunu anlar.
Yayalar için yeşil ışık süresi; yürümesi en yavaş olan yayanın geçiş süresine göre ayarlanır.
Motorlu araçlar; yaya geçitlerine park edip, yayaların geçişini engellemezler.

Yaya Bölgeleri ile İlgili Haklar;
Kentlerin merkezleri; geniş ve ferah bir şekilde yaya bölgeleri olarak düzenlenir.
Kent merkezleri;
çocuklar oynasın, dondurma yesin,
gençler bisiklete binsin, gitar çalsın,
yaşlılar dolaşsın, sohbet etsin,
engelliler engellenmeden gezinsin,
anneler eğlensin,
anneler ve babalar kitap okusun, müzik dinlesin,
insanlar birbirleriyle tanışsın, konuşsun,
güvercinlerle serçeler ağaçlara, dallara, heykellere konup kalksın,
köpekleri sokak kedileri oynaşsın diye yaya bölgeleri olarak düzenlenirler.
Yayalık; kent kültürünü arttırdığı için yerel yöneticilerce desteklenir.
Kent yöneticileri; kent merkezlerinde yayalara sınır getirmezler.
Konut bölgelerinde çocuklar ve yaşlılar; mahallesinde, sokağında serbestçe dolaşsın diye motorlu araç trafiği kısıtlanır.
Yaşlılar, engelliler ve gürültüden rahatsız olan hastalar rahat etsin diye motorlu araç trafiği kısıtlanabilir.
Sokaklar; oynamak ve okuluna yaya olarak gitmek isteyen çocuklara, kedilere, kuşlara kalsın diye motorlu taşıt trafiği kısıtlanır.
Kentler planlanırken; kent merkezleri yaya bölgesi olarak tasarlanır. Kent merkezleri, motorlu taşıtlardan arındırılır.
Bir tek toplu taşım aracına izin verilir.
Acil durumlarda, yaya bölgelerine cankurtaran ve itfaiye arabaları girebilir.
Yaya Yolları ile İlgili Haklar;
Kentlerde yayaların; bir yerden bir yere, motorlu taşıtlara binmeden gitme hakkı vardır.
Yurttaşların motorlu araçların hızlarından, egzoz dumanından, gürültüsünden korunmak zorunda kalmadan kentlerde bir yerden bir yere gitme hakları vardır.
Sadece yayalara ayrılmış yollardan hedeflerine ulaşma hakları vardır.
Kentlerde, motorlu taşıt yollarından tamamen ayrı, sadece yayaların kullanabileceği çimenli, ağaçlı, çeşmeli, kuşlu, kurbağalı yaya yolları yapılır.
İsteyen her insan, bir yerden bir yere giderken bu yoldan yaya olarak gider.
Bu yolu bisikletliler ve tekerlekli sandalyeliler de kullanabilir.
Görme, yürüme, işitme ve zihinsel engellilerin de yaya yolunu özgürce ve rahat kullanımı için gereken düzenlemeler yapılır.
Yaşlıların yürüyebilmesi için de düzenlemeler yapılır.
Bu yaya yollarının güvenli olması sağlanır.
Kent yöneticileri yolların yapımını, bakımını, aydınlatılmasını ve temizliğini sağlar.
Yayalar da bu yolu temiz tutarlar, kirletenlere karşı çıkarlar.
Kent yöneticileri; yaya bölgeleri, yaya yolları.
ve yaya geçitleri ile ilgili olan kararlarda yayaların görüşlerini alır.
Her çocuğun; yaya yolundan okuluna güvenle gitmesini sağlamak her kent yöneticisinin görevidir.

( Avrupa Kentsel Şartı çerçevesinde tanımlanmıştır 17- 19 Mart 1992 )

* Yaya Hakları Bildirgesi’nin çocuklar için sadeleştirilmesinin telif hakları Güven Tunç’a aittir. İzinsiz kullanmayınız.  ©